¿Galicia Bilingüe?

Joan Garí

"La circunstancia electoral gallega nos ha proporcionado nuevos e interesantes elementos relacionados con la polémica lingüística. El pasado día 8, por ejemplo, hubo una manifestación en Santiago convocada por una entidad llamada Galicia Bilingüe en contra de la imposición del gallego en la enseñanza.

No soy gallego, pero como vivo en el País Valenciano, donde también se hablan diferentes lenguas, seguí con interés los avatares de la querella. Para empezar, me sorprendieron algunas pancartas del acto. Un tipo con un disfraz a manchas blancas y negras sostenía una donde decía: “El gallego sólo sirve para hablar con las vacas”. Comprendo que los que piensen como el rumiante en cuestión vivan realmente con gran desazón en Galicia. Para ellos debe de resultar insoportable comprobar cómo el gallego salta la valla y se expande fuera de la lechería.

Me resulta también curioso que los organizadores se cobijen bajo el rótulo “Galicia bilingüe” y que su batalla se concentre en el derecho de los padres a elegir en exclusiva la lengua de la escuela de sus hijos. Según ellos “sobre la base de la imposición no se puede construir una sociedad libre”. Y ése es, en efecto, el quid de la cuestión.

Para empezar, el bilingüismo es un fenómeno estrictamente individual. Un país no puede ser “bilingüe”: un individuo sí. ¿Y cómo puede un escolar gallego llegar a dominar perfectamente el gallego y el castellano? Pues en eso los sociolingüistas están todos de acuerdo: sólo la enseñanza mayoritariamente en gallego puede garantizar el bilingüismo. No hay ningún peligro de que ese niño no aprenda castellano (de hecho, no hay ningún ciudadano de España, a día de hoy, que no sepa castellano). Pero si lo que pretendemos es que sea bilingüe, y no monolingüe en castellano, entonces debe estudiar mayoritariamente en gallego. Así dominará las dos lenguas y luego usará la que querrá.

Quizá suene paradójico, pero el Estado –la Xunta, en este caso- tiene todo el derecho del mundo a “imponer” la enseñanza en gallego, como lo tiene a imponer las normas de tráfico o el impuesto sobre la renta. De hecho, esa es su obligación, puesto que los derechos de los padres acaban donde empiezan los derechos de la sociedad democrática. Sólo así se asegurará realmente la existencia de una “Galicia bilingüe”. De donde se sigue que toda la polémica subsiguiente no tiene ningún sentido, salvo que lo que se pretenda es convertir al gallego en pasto para las vacas…"

Artigo do xornal Público de hoxe, en Traducción inversa

Inxustiza ou vinganza

Parece que volveron as dúas Españas. Non como as coñeciamos, pero estamos outra vez a ver como a sociedade deste país se polariza en torno a un tema de xeito extremo e inconcibible. Por unha banda, estanse a celebrar manifestacións a prol da cadea perpetua polo asasinato dunha rapaza a mans do seu exmozo, e por outra asistimos atónitos á sentenza absolutoria dun tribunal popular polo asasinato de dous homosexuais, un deles inmigrante, a mans doutro home. Son dúas Españas crebadas pola dobre moral, pola hipocrisía dunha sociedade vingativa e discriminatoria, que pide cárcere de por vida por un crime e deixa ceibo a un asasino dobre.

A cadea perpetua e a pena de morte abolíronse, salvo en caso de guerra, coa Constitución de 1978, esa carta magna que moitos defenden e outros tantos piden reformar. Sen dúbida, non creo que este punto deba ser tocado: ambas penas son aberrantes e excesivas, inhumanas, e penso que deberían evitarse sempre que fose posible. Porén, resulta curioso que se saia á rúa para pedir xustiza, entendendo por xustiza a vinganza, clamando por un referendo para a aprobación do cárcere de por vida, e ninguén se mova para pedir unha pena dentro da lexislación actual para o asasino de dúas persoas. Si, de dúas persoas, non de dous maricóns.

Resulta vergoñoso que, nun país onde os dereitos dos homosexuais están á par que os dos heterosexuais, siga existindo unha discriminación tan sangrante como para que o asasinato de dous gais poida ser eximido de culpa alegando “pánico homosexual”. En que cabeza cabe semellante sentenza? Se incluso matando a dous cans ese asasino tería unha pena maior, que ocorrería se as vítimas foran unha parella heterosexual? Ou dúas rapazas como Marta del Castillo? Por que a xente pide cadea perpetua por unha moza asasinada e non reclama unha condena dentro da lei por dous homosexuais? É esta a nosa sociedade aberta, igualitaria e tolerante? Non se trata de pedir vinganza, nin leis á carta. Só se trata de que a lei vixente protexa e trate ás vidas de cada un dos habitantes do país do mesmo xeito: nin a morte de Marta esixe un endurecemento irracional das leis, nin a de dous gais pode ser tratada como a dun par de cascudas. Se temos unha lei que pode funcionar con terroristas, tamén debería valer para asasinatos comúns, tanto de rapazas indefensas como de perigosos maricas. Porque parece que ser marica é un perigo para os heterosexuais, segundo un xurado popular. Pido para eles a reinserción social. Aínda que seguramente nunca se rediman.

Flashforward

Case podo sentir esa primeira brisa británica bruando nos meus ouvidos. Levarei horas, días, se cadra semanas completamente consumido pola idea da experiencia, lembrando o momento en que decidín correr a aventura con certo rancor, e mirando ao futuro incerto con medo. Sairei do avión mirando ao meu redor; “xa estou aquí”, pensarei, “xa non hai volta atrás”, e baixarei a escada lentamente, como se cada chanzo tivera una trampa embaixo e temera caer nela. Despois de medio ano mentalizándome, seguiría a ter medo, pero era o normal: non tardaría máis ca unhas semanas en adaptarme e perdelo, pero até entón, sabíao, ía pasalo algo mal. Comprobarei que o meu inglés é paupérrimo nada máis afrontar unha conversación básica no aeroporto, caeráseme o mundo enriba, e pensarei que cometín un erro maiúsculo ao crerme capacitado para saír da casa. Pero ao pouco tempo conseguirei apañarme, máis ou menos, co idioma. De seguro que os primeiros días sufrirei nas clases: o ritmo que levan é demasiado para min, acostumado a non facer nada na alegre universidade española. Porén, pronto poderei acadar o nivel necesario e non terei problema. E tamén me decepcionarei coa xente que coñeza, pero coido que atoparei quen pague a pena e me acompañe durante todo ese tempo.

Podo imaxinar, hoxe, a que me vou enfrontar se marcho. Podo pensar en todas as variables posibles e, aínda así, non estarei preparado até que o faga. Pero hai algo, o único, do que podo estar seguro. Se ti segues aí, se ti segues aquí, it's gonna be okay.

Avións de papel

O muro medía uns 3 metros de alto. Percorría a cidade de norte a sur, de sur a norte, dividíndoa en dous corpos mutilados. As torres de vixilancia nacían equidistantes ao longo do valado e, desde os postes, os grandes focos de luz transformaban durante a noite ás rúas en escenarios cuxos actores buscaban un novo papel ao outro lado da parede. Case trinta anos levaba aquela faraónica aberración no lugar, durante os que o monumento marcara a vida de leste e oeste do mesmo xeito que as estradas rachan pola metade un ecosistema enteiro. E as persoas, como animais, sufrimos o mesmo ca eles.

Se cadra foi casualidade, regalo ou condena do destino, pero a eles dous tocoulles vivir separados, a ambos lados da fronteira. Quizais, de non haber muro, nunca se tiveran coñecido, e as liñas das súas vidas non chegaran nunca a conectar como o fixeron pese a non poder ter un só punto de cruce. Ela nunca esperara atopalo alí enfronte, nos bloques de cemento do outro lado, cara os que miraba tan a miúdo cando reflexionaba sobre a existencia daquela fenda urbana, máis vella ca ela. El nin sequera chegara a soñar con que ela se agochase detrás daquelas fiestras sen persianas que vía desde a súa habitación, cando lanzaba avións de papel sobre o muro con mensaxes para quen os quixera ler. E un día, sen querer, as súas caras atopáronse de súpeto. Nacidos en dous universos paralelos, e separados por uns insignificantes metros, parecía imposible que chegasen a cruzar unha mirada como aquela, capaz de derrubar o meirande muro que puidera construírse endexamais. Para eles, co descubrimento da vida á outra beira, aquel obstáculo deixou de existir á vez que se convertía no maior dos seus problemas.

Pasaron os días, as semanas, os meses. Pasou o tempo e cada tarde sentábanse a mirar desde cadansúa ventá, un fronte ao outro, na distancia. Sucedéronse estacións enteiras até o día en que voou o primeiro avión con destinatario desde aquel sétimo piso. O vento, e algo máis, a favor. Ela baixou á rúa e recolleu a misiva. Sorriu ao lela. Mirou cara arriba, e el seguía alí, tras o seu cristal.

As liñas telefónicas estaban cortadas á altura do muro, e polas súas portas só cruzaban as cartas menos importantes; as imprescindibles debía buscar o xeito de sobrevoar o abismo. Así o fixeron, e durante o ano seguinte os avións de papel foron a única maneira de comunicarse que tiveron. Os días de chuvia volvéronse os máis tristes, mentres que devecían polos ceos despexados, que facilitaban a viaxe das súas mensaxes. Ademais do tempo, tamén contaban coa ameaza da vixilancia das torretas, sempre con continuas quendas de garda. Un dos soldados decatárase do que acontecía, mais coidou que non debía actuar contra aquilo. Porén, conscientes da situación, non podían confiar en que todos foran así, e procuraban evitar que outro que non fora aquel home os vise. Así pasaron dous longos anos nos que o muro seguía sen querer caer.

Foi unha soleada mañá de maio, co ceo azul e unha suave brisa, cando decidiron, sen falar, que o xogo dos avións non duraría un día máis, que querían deixar de ser nenos e que aquela distancia lles impedía medrar. Levaban demasiado tempo así. A vida era demasiado seria como para xogar con avións de papel. Demasiado curta como para construír fronteiras. Demasiado dura para vivila en soidade. Aquel día de primavera, el colleu un martelo, ela un pico, e baixaron a rúa. Comezaron a golpear o muro. A cada impacto, unha cara nova tras un cristal, e a cada pinga de suor, a forza de alguén máis ao seu carón. O garda non se atreveu a deter á parella e, para cando chegaron reforzos, eran demasiados os que loitaban contra os ladrillos e o cemento. A xente non se detiña ante os canóns dos fusís, e non daba un paso atrás ante as ameazas dos militares; o número de soldados aumentaba á vez que o muro comezaba a fender. De súpeto, un ruído seco cruzou o ar. O martelo bateu contra o chan.

E o muro sangrou.

[...]

Puxo o disco na bandexa. Na casa oía pasos e voces familiares, pero agora dispúñase a escoitar algo distinto. Regaláralle aquel CD a modo de selección das súas cancións preferidas, e agora pasara a formar parte deses recordos incómodos dos que ninguén é capaz de desfacerse. Quería escoitalo unha vez máis. O disco. A música. A el.

Volvería? Quen sabe. Só a despedida fora o máis duro polo que pasara nunca até aquel momento, pero o que veu despois superábao.

A suave melodía a piano daquela primeira pista tróuxolle á cabeza momentos que cría afogados no pranto que traía sempre detrás, intres compartidos pola inexperiencia e o medo, pola inseguridade e a esperanza. Sabía que lembrar todo aquilo non ía levar a ningures, que se trabucaba, outra vez, ao mergullarse de novo nas augas do perdido. Pero, con todo, estaba a caer nunha morea de sentimentos estragados, sen función nin razón de ser. Que outra cousa ía facer? Se cada paso que daba, cada voz que escoitaba, cada fiestra pola que miraba e cada palabra que lía non eran máis que unha alarma permanente e incansable que lle recordaba que el xa non estaba alí. Chegou á conclusión de que, se ía estar na súa cabeza en todo momento, decidiría como mínimo de que xeito o ía recordar.

Á terceira canción, o rapaz deitouse e ficou na cama, quedo, secando a bágoas contra o coxín que abrazaba.